Santral sinir sistemini meydana getiren beyin ve omuriliği üç kat zar çevreler. Bunlar dıştan içe doğru dura mater, araknoid, pia mater zarlarından oluşur. Zarlar kesintiye uğramadan santral sinir sistemini sarar, çevresel sinir sisteminde daha hafif yapısıyla, işlevlerindeki farklılıkla devam eder. Pia mater zar ve araknoid zarın arası sıvıyla dolu boşluktan meydana gelir. Araknoid zar bu boşluğa ince uzantılar vererek, örümcek ağrı gibi bağlantılar oluşmasını sağlar. Araknoid zar bu uzantılar sayesinde boşluğu doldurarak, pia mater zarla bağlanır. Aralarındaki boşlukta beyin omurilik sıvısı bulunur. Bu sıvı sinir sistemini besler ve atıkların kolayca atılmasını sağlar. Santral sinir sistemini çevreleyen zar ile sıvıyla dolu boşluklar, sistemin sıvı içinde yüzmesine yardımcı olup, darbelerden korunmasını ve hasar oluşmasını önler.

Santral sinir sistemindeki beyin ve omurilik bölümü yukarıdan aşağı kısma kadar hiyerarşi yapılanma durumundadır. Alt bölümde bulunan omurilik basit işlemleri, üstteki beyin sapı, orta beyin, beyin sapı gibi bölümlerde karmaşık işlemleri yürütür.

Omurilik: Santral sinir sistemi kararların verildiği, çevresel sinir sisteminden gelen iletilerin yorumlandığı ve zihinsel fonksiyonların yapıldığı yapıları içerir. Sistemde bulunan en basit yapı sırt ve omur kemiklerinin arasına yerleşmiş olan, aşağıya tüp şeklinde uzanmış omuriliktir. Çevresel sinir sisteminden gelen bilgiler omurilikten sisteme giriş yapmakta ve bu sistemden gönderilen emirlerde buradan çevresel sisteme aktarılmaktadır. Ayrıca omurilikte refleks dediğimiz istemsiz hareketlerin kontrolü de yapılır. Ortasında uzanan ince kanal, etrafında gri madde ve bunun çevresindeki beyaz kütlenin oluşturduğu omurilik tüp şeklinde olup, içinde elektriksel devreler bulunur.

Beyin sapı: Santral sistemdeki ikinci kısım olan beyin sapı, oldukça fazla sayıda alt birimden oluşmaktadır. Bu bölüm omurilikle kıyaslandığında, daha karmaşık bir yapıya sahiptir. Beyin sapı omurilikle beyni bağlayan köprü vazifesini üstlenmiştir. Burası yaşamsal fonksiyonların yürütüldüğü, sitemdeki önemli bölümlerden biridir. Damarlarda dolaşan kanın, soluk alıp vermenin, uyku ve uyanıklık durumunun, kalp atışlarının düzeni, dikkat, konsantrasyon gibi önemli etkinlikler beyin sapında kontrol edilmektedir. Beyin sapı kendi içinde de bölümlere ayrılır. Bunlar;

Bulpus denilen aynı zamanda omurilik soğanı olarak tanımlanan bölümde, temel yaşamsal fonksiyonların kontrolü yapılır. Kan basıncı merkezi, yutma ve kusma merkezleri, solunum ritmi gibi merkezlerde burada bulunur. Gelen duyuların çoğunluğu bu bölüm tarafından algılanır.

Pons adı verilen bölüm beyin sapındaki yaşamsal bölgedir. Burası kafa ve boyundaki işlevleri yürüten, kafa sinirlerinin kontrol merkezidir. Kalp hızının düzenlenmesi, solunum yapma, kan basıncı gibi yaşamsal işlevler buradan yürütülür. Ayrıca burada beyincik ve beyni, omuriliği bağlayan yollar vardır. Bu karmaşık yapıda işlevler başarılı bir şekilde yürütülür.

Beyincik: Santral sinir sistemindeki bu bölüm kas hareketlerinin düzenli bir şekilde yapılmasını sağlar. Kulaktaki yarım daire kanalları ile kas hareketlerinin dengeli şekilde yapılması buradan sağlanır.

Beyin: Santral sinir sisteminde yer alan en önemi bölüm beyindir. Aynı zamanda sinir sisteminde bulunan en karmaşık yapıda burasıdır. Çevresi kafatası kemiklerine yapışık olan kalın bir zarla çevrilen beyin, iki yarım küreden meydana gelir. Burası öğrenilebilir, istemli davranışların düzenlendiği ve yönetildiği bir bölümdür. İşitme, koku alma, yazma, konuşma, sevinç, zekâ, hafıza, üzülme, ağlama gibi işlevlerin tamamı buradan idare edilir. Santral sinir sisteminin diğer bölümleri buradan kontrol altında tutulur.

1 Yorum Yapılmış "Santral Sinir Sistemi"