Bağırsak tabakasına dağılan nöron ağları, vücudumuzda merkezi sinir sistemi kadar belirgin olmadığından, enterik sinir sistemi 19. Yüzyılda keşfedilmiştir. Bu sistem otonom sinir sisteminin parçası olup, bağımsız sinir sistemi olarak kabul edilir. Sindirimin karmaşık yapısı nedeniyle, iyi bir yönetim için kendine ait sinir ağları vardır. Enterik sinir sistemi besinlerin midede mekanik karıştırılmasını, kasların kasılmasını, bağırsakların çalışmasını ve bağırsakların farklı alanlarındaki ortamı uygun duruma getirir. Yani sindirime yardımcı enzimlerin görev yapabilmesi için, pH dengesini ve kimyasal bileşimleri düzenler.

Enterik sinir sistemi sindirim dışında çeşitli faaliyetleri gerçekleştirir. Bu kadar fazla nöronun çeşitli görevleri bulunmaktadır. Dışarıdan besin olarak alınan yiyecekler aslında vücudumuz için tehlikeli olabilir. Bağırsakların bakteri, virüs gibi zararlılardan korunması gerekir. Bu zararlılar bağırsaklara girdiğinde, bağırsak duvarında bulunan bağışıklık hücreleri hemen enflamasyon maddelerini salgılamaya başlar. Bunları belirleyen enterik sinir sistemi nöronlarıdır. Zararlı maddelerin dışarıya hızla atılması için diyare faaliyetini başlatır ya da beyni uyararak kişi kusturulur.

Beyinle ortak özelliklere sahip olan enterik sinir sisteminde çeşitli nöron türleri bulunmaktadır. Nöronlar arasındaki destek glial hücreler tarafından sağlanır. Ortamı dengede tutabilmek için, kendisine özgü kan beyin bariyeri bulunmaktadır. Vücuttaki serotonin miktarının %95'lik kısmı enterik sinir sistemi tarafından üretilmektedir. Dopamin beyinde keyifle alakalıdır. Bağırsaklarda ise sinyalleme molekülü görevini üstlenir yani bağırsaklardaki kasların kasılmasını sağlayan nöronlar arasındaki mesajlama gibi görevleri yerine getirir. Bir anlamda serotonin bağırsaklardaki sinyalleri taşır. Ayrıca bağırsakta üretilmiş olan serotonin kana karışarak, karaciğer ve akciğerde olan hasarlı hücreleri onarır, kalbin gelişiminde ve kemik yoğunluğunda etkili olur.

Enterik sinir sistemi aynı zamanda ruhsal durumu etkiler. Bağırsaklardan beyne gönderilen sinyallerin direkt olarak ruhsal durum üzerinde etkili olduğu kabul edilir. Bu konuda 2006 yılında yapılan bir araştırmada, vagus sinirinin uyarılmasıyla uygulanan diğer tedavilere cevap vermeyen kronik depresyon hastalarının tedavisinde etkili olduğu belirlenmiştir.

İnsanların stres karşısında gösterdikleri tepkilerden beyinle enterik sinir sisteminin iş birliği içinde olduğunu göstermektedir. Beyin savaş ya da kaç tepkisi göstererek, kanı mideden kaslara yönlendirir. Bu sırada midede garip bir his meydana gelir. Stres aynı zamanda bağırsaklarda ghrelin hormonunun daha fazla üretilmesini sağlar. Hormon iştah açıcı etkiye sahip olduğundan, beyin dopamin salgılanması için uyarılır. Ghrelin hormonu stresi baskıladığından, üstlendiği görev önemlidir. Yağlı besinlerin daha fazla tüketilmeye başlanması nedeniyle, günümüzde kronik stres, depresyon yüzünden obezitede artma meydana gelmiştir.

Bağırsaklarla ruh sağlığı birbiriyle bağlantılıdır. Bu yüzden çevreyle ilgili bilgilerin çoğunluğu bağırsaklardan alınabilir. Bazı uzmanlara göre bağırsaklar yaşamın devamı için gerekli enerjinin temelidir. Enterik sinir sistemi ve beyin arasındaki benzer özellikler bellek konusunda uzmanların fikir ayrılığına düşmesine neden olmaktadır. Ancak çoğu Uzman bağırsakların da belleği olduğunu belirtirler. Bunun en güzel örneği insanlardaki her gün aynı saatte dışkılama alışkanlığının edinilmesi verilebilir.

Gelişmeyen, sağlıksız olan enterik sinir sistemi hazımsızlık dışında daha ciddi sorunların yaşanmasına neden olur. Kişide şiddetli endişenin oluşması, depresyon belirtileri ortaya çıkabilir. Bu durumlar vücuttaki diğer organ hasarlarında pek görülmez. Anne sütünde bulunan bileşenler bağırsaklarda bulunan nöronların gelişimi açısından oldukça önemlidir. Bunu erken doğmuş ve anne sütünü alamamış bebeklerde görülen bağırsak sorunlarının fazlalığı çok net göstermektedir. Enterik sinir sisteminin gelişmesi açısından serotonin de oldukça önemlidir. Etkisi büyüme faktörü olarak görülür. Enterik sistemde serotonin üreten hücreler daha erken gelişir. Buna engel etkenlerin olması halinde enterik sinir sisteminin çalışması olumsuz etkilenir. Yapılan çalışmalar erken yaşlarda fazla strese maruz kalanların, ileride irritabıl bağırsak sendromu denilen rahatsızlığa yakalanma riskini arttırdığı tespit edilmiştir. Bu hastalığın belirtileri olan kabızlık, kronik karın ağrısı gibi semptomlara depresyonda eşlik edebilir.

1 Yorum Yapılmış "Enterik Sinir Sistemi"